Czy jednoosobowa działalność gospodarcza może zostać odziedziczona?

Przepisy jasno określają, że jednoosobowe działalności gospodarcze w Polsce są prowadzone przez osoby fizyczne, firmujące je swoim imieniem i nazwiskiem, co oznacza przypisanie ich do konkretnego człowieka. W konsekwencji taki podmiot nie może być prowadzony przez nikogo innego. Jeśli zatem dochodzi do nagłej śmierci właściciela firmy, de facto z chwilą jego zgonu przedsiębiorstwo przestaje istnieć.

Istnieją jednak sposoby na to, by zachować ciągłość biznesu i przekazać go innej osobie, która pokieruje nim następnie pod własnym nazwiskiem. Odpowiednie kroki trzeba natomiast przedsięwziąć odpowiednio wcześniej.

Zarząd sukcesyjny – czym jest?

Nagła śmierć przedsiębiorcy niesie ze sobą sporo komplikacji dla jego jednoosobowej działalności gospodarczej. Jeśli nie zadbał o to wcześniej, jego odejście może oznaczać zamknięcie firmy, czyli rozwiązanie wszystkich umów o pracę, kontraktów, unieważnienie koncesji i innych pozwoleń. Sposobem na uniknięcie tego jest powołanie zarządu sukcesyjnego, który w chwili odejścia przedsiębiorcy przejmuje jego obowiązki i zarządza biznesem jako przedsiębiorstwem w spadku.

Kwestię powołania i funkcjonowania zarządu sukcesyjnego reguluje ustawa z dnia 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, w której określa się takie kwestie, jak kto i w jakim zakresie może zarządzać firmą po śmierci przedsiębiorcy.

Zarząd ma za zadanie przeprowadzić podmiot gospodarczy przez okres przejściowy – od śmierci właściciela do zakończenia postępowania spadkowego i określenia nowego właściciela. Zazwyczaj zarząd wygasa, jeśli przez dwa lata nie doszło do ustalenia praw do spadku. Może się jednak zdarzyć, że z ważnych powodów sąd zdecyduje się na przedłużenie tego okresu nawet do pięciu lat.

Funkcję zarządu sukcesyjnego w przedsiębiorstwie w spadku w jednym czasie może sprawować jedna osoba fizyczna (nie mająca zakazu prowadzenia działalności, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych). Istnieje jednak opcja powołania zarządcy „rezerwowego”, który przejmie rolę, w razie gdy podstawowa osoba powołana do pełnienia jej nie będzie w stanie pełnić obowiązków lub zrezygnuje.

Kiedy i jak najlepiej powołać zarząd sukcesyjny?

Powołanie zarządu sukcesyjnego jest możliwe na dwa sposoby:

• za życia przedsiębiorcy,
• po jego śmierci.

W pierwszym przypadku to sam przedsiębiorca wyznacza zarządcę sukcesyjnego, który przejmie jego obowiązki w razie śmierci. Taką zmianę należy zgłosić w CEIDG, składając oświadczenie o powołaniu zarządcy oraz zgodę zarządcy na pełnienie funkcji.

Nieco więcej komplikacji pojawia się w przypadku powołania zarządu po śmierci właściciela firmy. Często w takiej sytuacji rodzina zmarłego musi zająć się wieloma formalnościami pogrzebowymi, w których wsparciem bywają profesjonaliści, jak: DomPogrzebowyLomianki.pl. Nie zawsze bliscy mają wówczas siłę i czas na zajmowanie się sprawami związanymi z firmą.

Do powołania zarządcy w ciągu dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy jest uprawniony jego małżonek, spadkobierca urzędowy lub testamentowy, zapisobierca windykacyjny. W tym przypadku wyznaczenie zarządcy jest możliwe wyłącznie przed notariuszem, który rejestruje akt notarialny w Rejestrze Zarządców Sukcesyjnych, skąd informacja trafia do CEIDG.

Dziedziczenie a jednoosobowe działalności gospodarcze – podsumowanie

Powołanie zarządu sukcesyjnego potrafi zapewnić ciągłość funkcjonowania jednoosobowej działalności gospodarczej nawet po śmierci jej pierwotnego właściciela. Daje czas na to, by dokonać niezbędnych formalności, żeby spadkobiercy mogli przejąć firmę i następnie prowadzić ją pod własnym nazwiskiem. Dla bezpieczeństwa podmiotu gospodarczego warto zadbać o to wcześniej, powołując zarząd jeszcze za życia przedsiębiorcy – znacząco ułatwia to procedury oraz zmniejsza liczbę obowiązków dla rodziny i spadkobierców.